-Πρόσφατα αναγορευτήκατε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πώς αισθάνεστε για την τιμή αυτή;
Το να σε τιμούν, ο μεγαλύτερος πνευματικός φορέας του τόπου και τόσοι εκλεκτοί πνευματικοί άνθρωποι, όπως ο Πρύτανης κ. Χρήστος Κίττας, ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών, Καθηγητής και σκηνοθέτης κ. Σπύρος Ευαγγελάτος, ο συγγραφέας και Καθηγητής του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών κ. Βάλτερ Πούχνερ και άλλοι, είναι το μέγιστο αγαθό, η πιο καλόδεχτη ανταμοιβή. Και κυρίως όταν είσαι παρών, κι όχι «ωσεί παρών» αλλά παρών αυτοπροσώπως.
-Στην τελετή αναγόρευσης σας θίξατε το θέμα τις ορθής προφοράς της ελληνικής γλώσσας. Μπορείτε να μας πείτε λίγα πράγματα σχετικά;
Γνωρίζουμε όλοι μας ότι η ταυτότητα της χώρας μας, σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, είναι βασικά ο πολιτισμός, ο αρχαίος και ο νέος και η ελληνική γλώσσα. Ιδιαίτερα για την πνευματική μας ανάπτυξη και παρουσία εμάς τους Έλληνες και κυρίως τους διανοούμενους και καλλιτέχνες, τους επιστήμονες και δημόσιους λειτουργούς, τους εκπαιδευτικούς, τους ηθοποιούς, τους δικηγόρους, τους πολιτευτές, όλους τους διδάσκοντες και μαθητεύοντες και ιδιαίτερα όσους εμφανίζονται και εκφράζονται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, μια κυρίαρχη φροντίδα πρέπει να μας συνέχει όλους: η καλαίσθητη χρήση, η ορθή γραφή αλλά και η ορθή προφορά της νεοελληνικής γλώσσας. Η εφαρμογή των γραμματικών κανόνων για τη σωστή εκφορά του προφορικού λόγου πρέπει να ισχύει όχι μόνο για το Θέατρο, τις δραματικές σχολές και για όλους τους παραπάνω, αλλά για όλη την κλίμακα της σχολικής εκπαίδευσης, από τη στοιχειώδη, την ανώτερη ώς και την ανώτατη βαθμίδα.
Στον προφορικό λόγο ενυπάρχει το περιεχόμενο και η μορφή έκφρασης του, το νόημα και η εκφορά του. Η μουσικότητα, η τονικότητα και ο χρωματισμός του λόγου που αναδεικνύουν το νόημα. Ο ωραίος νεοελληνικά λόγος, μόνο ορθώς προφερόμενος προβάλλει την αξία και την ομορφιά του. Σ όλες τις περιπτώσεις, η ορθή φθογγοηχητική μορφή του λόγου αναδεικνύει και καταξιώνει οποιοδήποτε περιεχόμενο, το υποβάλλει ή και το επιβάλλει ακόμα στον ακροατή. Γι αυτό είναι απαραίτητη όχι μόνο η ορθή γραφή αλλά και η ορθή προφορά του νεοελληνικού λόγου.
- Είστε ηθοποιός, μεταφραστής, συγγραφέας και πολιτικός. Υπάρχει κάποια από αυτές τις ιδιότητες που ξεχωρίζετε; Καθεμία από αυτές σας προσδίδει διαφορετικά στοιχεία;
Και οι πέντε αυτές ιδιότητες ασκούνται και αντιμετωπίζονται πάντα με την ίδια συνέπεια και ευθύνη. Απέναντι σ' αυτές ουδέποτε και για καμιά ολιγώρησα. Ποτέ δεν αντιμετώπισα με μειωμένο δόσιμο και ενδιαφέρον την άσκηση και των πέντε αυτών ιδιοτήτων της τέχνης. Ιδιαίτερα για τις μεταφράσεις θα θελα να προσθέσω δυο λόγια. Είναι γνωστό ότι η μετάφραση ενός λογοτεχνικού έργου -και ιδιαίτερα ενός Θεατρικού έργου- δεν είναι μια οποιαδήποτε εργασία ρουτίνας. Είναι πνευματική δημιουργία - είναι μια Τέχνη. Η απόδοση ενός έργου σε μιαν άλλη γλώσσα πραγματοποιείται με μια εντελώς ιδιόμορφη διαδικασία από την οποία δεν απουσιάζει ο πνευματικός, ο καλλιτεχνικός οίστρος. Δεν αρκεί να γνωρίζει κανείς τη γλώσσα από την οποία μεταφράζει, αλλά και τη γλώσσα που μετουσιώνει το μεταφραζόμενο έργο. Χρειάζεται στη μεταφορά πιστότητα, αισθητικά και γλωσσικά καταξιωμένη. Και τούτο απαιτεί γνώση, ευαισθησία, διαίσθηση. Η μετάφραση θα μπορούσε να λέγεται «μετάπλαση» γιατί περί αυτού ακριβώς πρόκειται. Μεταφράζοντας τα έργα του Τσέχωφ, όπως και των άλλων συγγραφέων ζούσα και ερμήνευα σαν ηθοποιός και σκηνοθέτης τους ήρωες τους, που θαρρείς πως δεν είναι πλάσματα της φαντασίας ενός συγγραφέα, αλλά πλάσματα του ίδιου του Δημιουργού. Πλάσματα από χώμα και πνεύμα, μ' έναν υλικό θαρρείς οργανισμό, που λειτουργεί σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους με μιαν υπόσταση φυσική, όχι φιλολογική. Έπρεπε λοιπόν ν' ανακαλύψω τις αντιστοιχίες στην ελληνική γλώσσα, που θα αποδίδανε, με συνέπεια και ακρίβεια ψυχολογική, τις ιδιομορφίες του κάθε χαρακτήρα στην ιδιαίτερη συμπεριφορά του.